این فایل در 85 صفحه قرار دارد که 8 صفحه در توضیحات آمده است

تاریخ بلوچستان و مدعیان سلطنت طلبان

دوستان بلوچ جدایی خواه در بحثهای شان پیوسته بر ستمگری فارسها بر بلوچها سخن میرانند و تاریخ جعل میکنند و اینکه رضاشاه نام ایران را بر کشور نهاده است
ما بشر امروز، زور که بزنیم از هفت هزار سال پیش بیشتر تاریخ نداریم. بقیه اش غار نشینی و زندگی وحشی ها بوده است. فکر ده هزار سال دیگر را کرده اید؟ پنجاه هزار سال آینده چی؟ آیا آن هنگام هم هنوز جنگ فارس و بلوچ در میان است؟ یا خیال میکنید که هنوز در ایران فقط ایرانی ها زندگی میکنند؟

«باحمایت سردار ھای بلوچ نادرشاہ میرمحبت خان را بہ عنوان خان کلات تعیین نمود و بہ او خلعت ھای فاخرہ بخشید و بنا بہ خواست او میرکمال خان اھلتاززئی، سردار بنگلزئی، علی دربان و مھرعلی بہ اتفاق میراھلتازخان دستگیر شدہ و در قندھار زیر نظر قرار گرفتند ـ میرمحبت خان چندروزی در دربار نادری ماند ـ نادرشاہ نھایت رضایت را اظھار نمود و با دادن پانصد سوار بہ سرپرستی سپھسالار لطف علی ایرانی آنھا را برای رفتن بہ کلات مرخص نمود ـ با رسیدن لطف علی ایرانی بہ کلات او با شکوہ و جلال میرمحبت خان را بر تخت نشاند ـ در تاریخ بلوچھا این روز یکی از شومترین روزھا بود زیرا زور و فشار بار یک حکومت خارجی برای ھمیشہ بر دوش بلوچھای آزادمنش گذاشتہ شد» تاریخ بلوجستان نویسندہ: میرگل خان نصیر ، مترجم: ملک بلوچ

برای آنکه سخنی از حقیقت و منطق برخوردار باشد، نیازی نیست که نویسنده رنج کشیده باشد و یا کمونیست باشد. اگر یک سلطنت طلب هم بگوید ماست سفید است باید پذیرفت. من از این رو روی سلطنت طلبی ام تاکید میکنم که مچ آنها که منطق سرشان نمی شود را بگیرم و این افراد تنها هم میهن بلوچ من آقای مکرانی را شامل نمی شود بلکه بسیاری دیگر از ایرانیان جمهوریخواه از چپ تا راست را شامل میشود که با «چوب» سلطنت طلبی همه سخنان مخالف شان را رد میکنند. همینکه اعتقاد به نظام سلطنتی دارید حرف تان که میگویید ماست سفید است را نباید پذیرفت. اینچنین بحث سیاسی کردن بسیار بچه گانه است. یا آنجا که میگوید تو چون سلطنت طلب هستی و در کاخ خودت نشستی درد مرا نمی فهمی. این نوع «استدلال» چیزی بجز کم آوردن نیست. اینها چون پاسخی برای حرف حق ندارند به ایل و تبار نویسنده می تازند. حال خود کسانی که در مقالات شان سلطنت طلبی مرا بعنوان عاملی برای رد نظریاتم آورده ام به شهادت می گیرم که آیا اعتقاد به اینکه مردم ایران باید این حق را داشته باشند که بین سلطنت و جمهوری یکی را انتخاب کنند سلطنت طلبی است؟ اگر من عقیده داشته باشم که نظام پادشاهی، نه این که به زور خود را تحمیل کند بلکه با آرای مردم روی کار بیاید، در کشور ایران برای کارکرد سیاست بهترین انتخاب است سلطنت طلبی به معنای سلب حقوق انسانها است؟ اگر اینچنین است که باید گفت در دنیا هرآنکه به دموکراسی اعتقاد دارد سلطنت طلب است چرا که آنچه را که من طرح میکنم تنها در چارچوب دمکراسی مطرح میکنم. در عین حال این را هم باید پذیرفت که صرف بلوچ بودن، جمهوری خواه بودن و یا سوسیالیست بودن دال بر دموکرات بودن نیست. از اصل بحث دور نیافتیم.

دوستان بلوچ جدایی خواه در بحثهای شان پیوسته بر ستمگری فارسها بر بلوچها سخن میرانند و تاریخ جعل میکنند و اینکه رضاشاه نام ایران را بر کشور نهاده است و غیره. برای بحث و گفتگو طرفین باید در مورد یک سری پیش فرض ها با هم توافق داشته باشند. مثلا هر دو طرف بپذیرند که ماست سفید و دو ضربدر دو میشود چهار. اگر بر سر این موضوع اختلاف عقیده باشد بحث اصولا بی مورد است. اینچنین است در مورد آنچه که بلوچهای جدایی طلب مطرح میکنند. ما با کسانی که میگویند ایرانی وجود نداشته و رضاشاه این نام را بوجود آورده اصلا بحثی نداریم. اما میتوانیم با کسانی که منطق و تاریخ میشناسند و بحث را منطقی و سیاسی مطرح میکنند بحث کنیم. مثلا کسانی که خیلی منطقی و در چارچوب دمکراسی چنین طرح مبحث میکنند؛

«ما نیز تاریخ را ارج می نهیم و آنچه را که جهانیان پذیرفته اند می پذیریم که ایران تاریخ 2500 ساله دارد. ما نیز می پذیریم که بلوچستان هرگز دچار ستم مضاعف و یا ستم ملی نبوده و تمامی مردم ایران حتا ساکنان تهران نیز در طول تاریخ آنچنان که در تمام نقاط جهان مرسوم وبوده مورد ستم خان و بزرگ و رئیس حکومت و یا رئیس ایل بوده اند. اصلا اینها به کنار، اصلا فرض را بر این بگذاریم که بلوچستان گل سر سبد هم بوده و نه تنها ستمی بر آن نمی رفته بلکه خیلی هم از بقیه بیشتر به بلوچستان میرسیدند. اینها را می پذیریم. حال نامش را میخواهید بی وفایی بگذارید، نامردی بگذارید، خیانت بگذارید یا هرچه که دوست دارید، این حق بشری و دموکراتیک ماست که به هر دلیلی که به خودمان مربوط است امروز بخواهیم از شما جدا شویم. ما نمی خواهیم در چارچوب کشور بزرگ و سرفراز ایران زندگی کنیم بلکه کشور مستقل خود را میخواهیم. این هم که کپر نشین خواهیم ماند یا ثروتمند خواهیم شد هم مساله داخلی ماست و به شما مربوطی نیست. بهرحال نه پول نفت شما را میخواهیم و نه امتیازات بودن در چارچوب کشور ایران را. ما را به خیر تو امید نیست شر مرسان».

در یک محیط دمکراتیک، در ایران فردا نیز کسی نمی تواند و حق ندارد شما را بخاطر طرح این عقاید و حتا تشکیل حزب جدایی طلب تحت فشار قرار دهد و یا دستگیر کند بشرط آنکه از چارچوب دمکراتیک خارج نشود و از خشونت و مشی مسلحانه به دور باشد. با توجه به نظریات و برنامه های تمامی نیروهای سیاسی ایرانی از سلطنت طلب گرفته تا جمهوریخواه چپ و راست، شما جدایی طلبان در ایران آزاد فردا نیز میتوانید نشریه و رادیو و تلویزیون خود را داشته و عقاید جدایی طلبانه خود را چنانچه در چارچوب دمکراتیک و بدور از خشونت و جنگ مسلحانه مطرح کنید آنچنان که در کانادا جدایی خواهان ایالت فرانسوی زبان «کبک» از چنین حقوقی برخوردار شدند و یک رفراندم دمکراتیک نیز برگزار کردند و خود مردم کبک آزادانه به ماندن و یا جدا شدن از کانادا رای دادند.

اما چرا بلوچهای جدایی خواه بجای طرح دمکراتیک و معقول خواسته های شان دست به جعل تاریخ و دروغپردازی میزنند؟ پاسخ خیلی ساده، برای این است که اگر این دروغها را به هم نبافند در مقابل این سوال مردم بلوچستان که «چرا میخواهید از ایران جدا شوید؟» پاسخی ندارند که بدهند! آنها دست به جعل تاریخ و هجو تاریخ و غیره میزنند که فقر مردم بلوچ را تنها نتیجه ستم فارس بدانند و سعی دارند توجه این مردم را از عوامل جامعه شناسی علمی و دلایل اقتصادی فقر در تمامی جوامع رو به توسعه منحرف کنند. آنها نیک میدانند که میلیاردها مردم جهان در فقر زندگی میکنند اما کسی دلیل فقر خود را ستم ملی نمیداند بلکه دلایل آن همان است که آمد و مردم سعی شان را بر همت خود و تلاش بیشتر مینهند. بنگلادش نمونه خوبی برای بر رسی است. این کشور سابقا جزو هندوستان بود که پس از تقسیم هندوستان به دو کشور، تبدیل به پاکستان شرقی شد. پاکستان شرقی بعدها از پاکستان جدا شد و کشور بنگلادش را تشکیل داد. اما این جدایی هیچ ثروتی برای مردم این دیار بهمراه نداشت. در بنگلادش، در کارخانه لباس دوزی که محصولاتش به سوئد صادر میشود حقوق کارگر ساعتی یک کرون سوئد است که میشود روزی 1200 تومان ایران امروز که پول یک سیر تخمه هم نمی شود. (البته دوستان بلوچ لابد بیشتر از بنگلادش صنعت و کشاورزی برای بلوچستان آزاد فراهم خواهند کرد). در همان بوسنی و هرزه گوین و کرواسی و غیره که از یوگوسلاوی سابق رها شدند وضع اقتصادی مردم تغییری نکرده و اگر تغییری هم بوده به همان نسبتی بوده که سایر مردم آن منطقه داشته اند. جدایی طلبان ما نیز فردای جدایی از ایران پس از آنکه بیست سی سالی گذشت و کپرها تبدیل به حتا خانه هم نشد، مانند سران جمهوری اسلامی «توطئه خارجی» کارشکنی های فارسهای ستمگر و یا ناسیونالیستهای پاکستانی را بعنوان عذر و بهانه مطرح خواهند کرد. این رسم قدرت در دنیا بوده که در پاسخ به دهان های باز و گرسنه بجای غذا این مزخرفات را مینهند.

متاسفانه جدایی طلبان در ایران بجای تلاش قومی و تلاشهای مردمی و ستاندن حقوق قومی و امکانات از دولت مرکزی به آه و ناله و نفرین پرداخته اند و حرفهایی مثل ستم ملی و غیره را مطرح می کنند که تنها در صورتی میتوانست مورد قبول باشد که مثلا در ایران شهرهایی مثل تبریز و رضاییه و مراغه و سنندج و بندر ترکمن و آبادان و بوشهر و بندر عباس و نیز چابهار و زابل مردمی دارای زندگی متوسط وجود نداشته باشد و مردم این منطقه همه زاغه نشین باشند. تا همین 200 سال پیش در ایران از هر صد نفر یک نفر زندگی مرفه داشته است و بقیه مردم «زندگی عادی» داشته اند. این «زندگی عادی» با معیارهای امروز البته فقر مطلق بیش نیست اما برای آن زمان طبیعی بود و کسی خود را فقیر حس نمی کرد. این وضعیت در بیشتر نقاط جهان همه گیر بوده است. با پیشرفت علم و صنعت کم کم طبقه متوسط بوجود میآید. و آنها که سابقا «زندگی عادی» داشته اند با مقایسه وضع شان با طبقه متوسط جدید خود را فقیر به حساب می آورند. در جوامعی که به طرف صنعتی شدن میروند فقر نسبی و حاشیه نشینی امری طبیعی است و در تمامی کشورهایی که امروز پیشرفته هستند نیز وجود داشته است و برزیل با حاشیه نشینی در کنار شهرهایش یکی از نمونه های بارز است که بلوچ کپر نشین ما در مقابل آنها ثروتمند به حساب میآیند. بخشهای فقیر نشین لندن، پاریس و استکهلم و غیره در قرن هجده و نوزده حتا موضوع داستانهای بسیار شده است. هیچ کدام نیز این فقر را به گردن ستم ملی نیانداخته اند بلکه پذیرفته اند که این وضعیت حاصل صنعتی شدن جوامع است که «زندگی عادی» بخشی از مردم از حالا به بعد نامش فقر میشود و باید برای بهتر شدن وضع آنان تلاش کرد.

یک مثال بارز دیگر خانواده خود ما ایرانیان است. مثلا تهرانی ها. آنها که هم سن و سال نگارنده هستند. بیشتر ما که زمان شاه که وضع خانواده مان را متوسط به حساب میآوردیم، اگر آن وضعیت را با حتا امروز جمهوری اسلامی مقایسه کنیم فقیر به حساب خواهیم آمد. در سال 1345 ما یک خانه 120 متری داشتیم که سه اتاق داشت و ما هفت فرزند بودیم و پدر مادر روی هم نه نفر در این خانه زندگی می کردیم. نه از یخچال خبری بود و نه تلویزیون و مبلمان و کولر و نه آب لوله کشی و غیره. همسایه ها همه برق نداشتند و آب انبار داشتیم و از وسایل امروزی رفاه پنکه و رادیو و بادبزنهای دستی را داشتیم. در حقیقت در سال 1345 استاندارد زندگی من تهرانی با کپر نشین بلوچ تنها دیوار آجری خانه مان بود و بس اگرنه وسایل داخلی این خانه برای آن بلوچ چندان حسد برانگیز نبود. هیچ تهرانی وضع بد خود را و اینکه یخچال و تلویزیون ندارد را به رضاشاه و ستم ملی ربط نمی داد. البته زندگی در تهران و امکانات کاریابی روی وضع زندگی ما به نسبت بلوچها تاثیر میگذاشت و تهرانی ها در مجموع از امکانات بیشتری برخوردار بودند. اما این تهرانی کی بود؟ تهرانی که در 200 سال قبل جمعیتش از 30 هزار نفر فراتر نمی رفت چگونه 4 میلیون نفر را در سال 1345 در خود جای داده بود؟ حقیقت این است که من که متولد و بزرگ شده تهران هستم در عمرم بندرت به کسانی بر خورده ام که نسل شان از 200 سال قبل ساکن تهران بوده باشند. پدر و مادر من کودک بوده اند که از یکی از دهات شاهرود بهمراه پدر و مادر خود به تهران آمده اند و در محله عین الدوله تهران ساکن شده اند. من خود متولد محله عین الدوله و دوساله بودم که به وحیدیه و مجیدیه تهران نقل مکان کردیم. در انجا همه رقم آدم بود از ترک و کرد و بلوچ و فارس و غیره. انواع و اقسام زبانها و لهجه ها بین اهالی رواج داشت. در عین فقر (یعنی همان زندگی متوسط) کسی سخنی از ستم ملی به زبان نمی آورد.

بخاطر دارم که تابستانها به دهی در شاهرود که پدرم از آنجا بود میرفتیم و وضع مردم ده و استاندارد زندگی شان با کپر نشین بلوچ تفاوت چندانی نداشت. خانه های گلی و خشتی و گوسفندی و باغی و آبی در حاشیه کویر. کسی از ستم ملی سخنی بر زبان نمی آورد. این ستم ملی یک اصطلاحی است که توسط ایدئولوژی چپ وارد کلام سیاسی ایرانیان شده و هیچ ربطی به سیاست در ایران ندارد. ستم ملی متعلق به «ملت پیروز روس» بوده است که بر مناطقی که تسخیر میکردند روا میداشتند. در ایران ما هرکس که قدرت می یافت، همه ایران را به تسخیر در میآورد و خود را پادشاه ایران میخواند چه نامش و نادر ترک باشد و یا کریم خان فارس و یا آغا محمدخان ترکمن و یا محمود و اشرف افغان. اینها به نسبت شعور و فهم شان به اهالی میرسیدند نه بخاطر تعهدشان که اصلا تعهدی احساس نمیکردند. مردم ایران چه تهرانی و چه بلوچ چیزی بجز رعیت به حساب نمی آمدن و رعیت نیز همانقدر نزد صاحب قدرت ارزش داشت که گاو و گوسفندش. اینها رسم قدرت و رسم جامعه بوده است و ربطی به کرد و فارس و بلوچ وستم ملی ندارد.

سیب زمینی محصول قاره تازه کشف شده آمریکا بود که سهم بزرگی در ازمیان برداشتن قحطی و گرسنگی داشته و دارد. وقتی یک فرنگی اروپایی برای فتحعلی شاه قاجار سیب زمینی هدیه آورد و گفت این محصول از قاره جدید آمریکا آمده بدهید اهالی ایران بکارند رفع گرسنگی میکند. فکر میکنید فتحعلی شاه در پاسخ چه گفت؟ لابد خیال میکنید که از طرف کلی تشکر کرد و اهالی را خبر کرد که با کمک دولت این محصول را بکارند و از گرسنگی نجات یابند؟ فتحعلی شاه در پاسخ به آن فرنگی گفت «اول پیشکش دولت را معین کنید». یعنی اول یک پولی به ما بدهید تا بگذاریم که این محصول بین مردم ایران پخش شود. شاید فکر کنید این قضیه ساختگی است یا اینکه فتحعلی شاه در آن لحظه خواسته مزاح کند و یا موقتا دیوانه شده است. و نکته کلیدی همینجاست عزیزان... نکته کلیدی این است که مفاهیمی مانند «رفاه عمومی» و یا «عدالت اجتماعی» و یا «رفع ستم ملی» و یا «رواج قانون» و یا داشتن قانون اساسی و این حرفها همه و همه متعلق به 200 سال گذشت است. در اروپا تا حدی این معانی همراه با انقلاب کبیر فرانسه آمد و اولین قانون جهان نیز ماگناکارتا چندصد سالی قبل آمده است. در ایران ما چه در تهران و چه در زابل اصلا کسی نمیدانست که حقوقی دارد و هیچ فرماندار و یا فرمانروا و بزرگی نه آگاه بود و نه وظیفه خود میدانست که به مردم برسد. مردم هم نبودند رعیت بودند که با برده اندکی تفاوت داشت. به همین دلیل فتحعلی شاه به آن فرنگی گفت که اول سهم دولت را معین کنید چرا که فکرش را هم نمیکرد که کسی صرفا بخاطر انسانیت و حقوق انسانها بخواهد چنین سودی را نصیب یک ملت بکند مگر آنکه سودی برای خود او داشته باشد. به عبارت دیگر مردم ایران، ترکیه، پاکستان، هند، چین و ژاپن و دهها کشور دیگر اصلا برای خود حقی قائل نبودند و فرمانروایان شان نیز نه خبر داشتند و نه میدانستند که به دنیا جور دیگری نیز میتوان نگاه کرد. برای فتحعلی شاه مردمان با گله گوسفندان تفاوت شان در این بود که رعایت مردمان را بیشتر از گوسفندان میکرد اگر نه در حقوق چندان تفاوتی نداشتند و همه «مال» پادشاه بودند. این پادشاه میتوانست هرکسی باشد که از هر گوشه ازایران برخاسته و شمشیر قوی تری بدست داشته. خیلی متاسفم که این پادشاه بلوچ نبوده اما فارس هم نبوده. تفاوتی هم نمیکرده چه بلوچ چه فارس و چه ترک و افغان همه به یک اندازه به مردم به چشم گوسفند نگاه میکردند.

از طرفی همه فقر را نباید گردن ستم ملی و حکومت مرکزی انداخت. در تمامی جوامع در جهان، ثروت اطراف پایتخت و سپس شهرهای بزرگ جمع میشود و کسی عمدی در این کار ندارد. این خاصیت سرمایه است. هیچ ثروتمند بلوچی هرچقدر هم «وطن پرست» باشد بازهم وقتی ببیند که سرمایه گذاری در تهران نان بیشتری دارد سود بیشتر را رها نمیکند و «وطن»اش را بچسبد. هم او مدتی که در تهران زندگی کرد اگر ببیند که سرمایه گذاری در چین سود بیشتر دارد سرمایه اش را میبرد به چین آنجا کارخانه میزند و به کارگر چینی مزد میدهد و کک اش هم نمی گزد که بلوچ بی نوا مجبور است بنزین قاچاق کند. این تنها خاصیت تهران نیست بلکه همه مراکز کشورها در جهان این خاصیت را دارند و کشور بدون مرکز نمی شود. اما میتوان یقه مرکز را چسبید و مطالبات را مطرح کرد. خیلی کارها میتوان کرد فقط باید شعور جامعه به جایی برسد که بجای دعواهای بی حاصل به عاقب خود بیاندیشد.

حال دوستان جدایی طلب بلوچ ما که خیلی تاریخ تاریخ میکنند و از ستم فارسها سخن میگویند بروند تاریخ خودشان را مطالعه کنند که بخشی از آن در بالا آمد. تاریخ نگار بلوچ ما که خود این تحقیق را گشته و نوشته، چشم این را ندارد که ببیند در میان شرح آنهمه بدبختی و جنگ بین بلوچها و سرداران جور واجورش را که میدهد هیچکدام از این سران و سرداران حتا یک قدم هم برای مردم بلوچ بر نداشته اند. هیچ قناتی کنده نشد و هیچ آبادانی نشد و هیچ سدی زده نشد. همه اش جنگ بوده است و کشتار مردم. اما همین یک تیکه را که نادرشاه برای شان فرماندار تعیین کرده مایه بدبختی مردم بلوچ میداند. این بجز شوونیزم بلوچ و ناسیونالیسم کور نیست که آنهمه ستمها و درگیریهای خانه برباد ده خود سران بلوچ بر سر قدرت و تاراج مردم بلوچ را نمی بیند اما همین دلیل آبکی که نادرشاه برای بلوچها فرمانداری بلوچ از میان خود بلوچها تعیین کرده برایش نقطه شروع بدبختی بلوچها است. کوری تا این حد که حتا دست خط خودش را نتواند بخواند نوبر است. بروید در سایت این آقای بلوچ و تاریخ بلوچستان را بخوانید اگر یک نمونه، حتا یک نمونه بیاورید که فلان کس بلوچ پس از آنکه به قدرت رسید در فلانجا برای رفاه اهالی قنات کند و یا آبادانی کرد. یک نمونه هم نیست. این خاص بلوچستان هم نیست. رسم دنیا چنین بوده و در تمام ایران وضعیت همین بوده. اما گویی هم میهنان بلوچ راه راحتش را انتخاب کرده اند، جگر دیدن عیبهای خود و جامعه شان را ندارند دنبال بلا گردان می گردند؛ «اگر ما بلوچها فقیر هستیم بخاطر ستم ملی است که فارسها به ما کرده اند». مشکل اینجاست که ممکن است که فعلا سر خود را گرم کنید و مشکل را گردن فارسها بیاندازید. اما فردا که با مشکلات تان تنها شدید و مشکل و بلا و قحطی از آسمان بارید آنگاه متوجه خواهید شد که آنطور هم نبوده که خیال میکردید تا از ایران جدا شوید کپرهای تان ویلا خواهد شد. نه برادر. برای تبدیل کپر به ویلا که طلب تان، به یک خانه 120 متری با آب و برق و کولر باید اول جامعه صنعتی بسازید و تولید صنعتی یا کشاورزی داشته باشید تا کار و ثروت تولید شود. برای اینها نیز نیازی به جدا شدن نیست بلکه میتوانید یقه دولت مرکزی را بگیرید و سهم نفت تان را بخواهید. تلاش کنید دولت مرکزی را برای تشکیل یک مجلس استان که بودجه در اختیارش باشد (مثل آمریکا و سوئد) و نه مانند شورای شهر فعلی تحت فشار قرار دهید.

نکته دیگر این است که ما بشر امروز، زور که بزنیم از هفت هزار سال پیش بیشتر تاریخ نداریم. بقیه اش غار نشینی و زندگی وحشی ها بوده است. فکر ده هزار سال دیگر را کرده اید؟ پنجاه هزار سال آینده چی؟ آیا آن هنگام هم هنوز جنگ فارس و بلوچ در میان است؟ یا خیال میکنید که هنوز در ایران فقط ایرانی ها زندگی میکنند؟ در جایی خواندم که اگر زاد و ولد انسانها به همین منوال پیش برود هفتصد بعد جمعیت زمین آنقدر زیاد میشود که باید دور کره زمین را ساختمانی به ارتفاع سه کیلومتر بسازند تا همه انسانها در آن جای بگیرند. حال جای بلوچ و فارس را معین کن!

انسان هزار سال آینده وقتی این مقالات را بخواند به بی خبری و بلاهت هر دو طرف خواهد خندید که سر چه چیزهایی با هم دعوا میکردیم و مشکلات اصلی جامعه بشری را اصلا قابل نگاه کردن نمیدیدیم.

آدرس سایت بلوچی؛

http://www.balochetawaar.com/

 

برگرفته از : iranglobal

 

 سیستان وبلوچستان سرزمین افسانه ها واسطوره ها

 

 پيرمرد عارفى بود به نام شيخ حسن. او دخترى داشت كه هر روز گوسفندان را به صحرا مى برد. دختر روزى مردى را ديد كه با بار هندوانه از راه مى گذرد. دختر كه تشنه بود از مرد درخواست يك هندوانه كرد. مرد گفت: امانت است. دختر گفت: برو كه اينها مار و اژدها مى شوند. وقتى مرد به مقصد رسيد ديد همه هندوانه ها مار و اژدها شده است.

 

شيخ حسن از مرد پرسيد: سر راه به چه كسى برخورد كرده اى و مرد قصه دختر را تعريف مى كند. شيخ حسن مى گويد كه او دختر من است و از پسرش مى خواهد تا او را از اين جا بيرون كند. پسر به دنبال دختر مى رود و با چوب به جان دختر مى افتد. دختر فرار مى كند. دختر وقتى مى بيند برادر به او مى رسد مى گويد خدايا مرا درياب و در همان لحظه به زمين فرو مى رود و گوشه چادرش بيرون مى ماند و از آن پس اين محل تبديل به زيارتگاه مى شود. اين محل در روستاى بى بى دوست واقع شده و مردان حق ندارند وارد اين زيارتگاه شوند. مى گويند اگر زنى پسر حامله باشد و وارد اين زيارتگاه شود روى بدن او لكى باقى مى ماند. در وسط اين زيارتگاه درخت گز بزرگى وجود دارد كه مردم دعاها و نذر و نيازهاى خود را به اين درخت مى بندند. سيستان سرزمين افسانه ها و اسطوره ها است. اما در كتاب زرتشت آمده است: سيستان يازدهمين سرزمين آفريده شده توسط اهورامزدا است.

 

 افسانه دوم

 

• افسانه اول

 

 

 

بنيان شهر سيستان همانند اغلب شهرهاى تاريخى ايران ريشه در اسطوره و واقعيت دارد. سيستان زادگاه كيقباد و كيكاوس پادشاهان اسطوره اى و رستم دستان است. چون كار ساختن شهر زرنگ به پايان رسيد و مردم بسيار در آن گرد آمدند ضحاك نيز به كاخ گرشاسب ميهمان شده و خواست تا در شبستان (سراى زنان) شراب خورد. گرشاسب خشمگين شد و گفت اينجا سيوستان است نه شبستان و در آن روزگار به مرد مردان سيو مى گفتند. از آن زمان اين ناحيه را سيوستان ناميدند و به مرور زمان سيوستان به سيستان تبديل شد.

 

• افسانه دوم

 

 

تاريخ بلوچستان نيز همانند سيستان با اسطوره شروع مى شود. فردوسى توسی در شاهنامه اشاره به قوم بلوچ دارد و مردان آن را در لشكريان كيخسرو به شجاعت و مردانگى ستوده و همچنين در جاى ديگر اتحاد و اتفاق بلوچ ها را با اقوام گيلانى و جنگ آنان را با انوشيروان به رشته نظم در آورده است. در شعر فارسى بلوچ ها پشت به جنگ نمى كنند و دلاورانه با دشمن درمى افتند و نيز فردوسى نشان بيرق آنان را تصوير پلنگ آورده است. به شهادت تاريخ بلوچستان همواره تحت حكومت دولت هاى مركزى ايران بوده و در حفظ و حراست مرزهاى ايران جان بر كف داشته است. بعد از مرگ اميركبير و بى سياستى دولت قاجار، بلوچستان به لحاظ حضور روس و انگليس دچار تجزيه شد.

 

 

 

• سرزمين افسانه اى

 

 

 

كوه تفتان بلندترين عارضه طبيعى اين سرزمين است و دماى سالانه اين ديار ۴۰ درجه سانتى گراد است. اما پيش از گرما در اين سرزمين لباس زيباى زنان و دختران را با سوزن دوزى هاى رنگارنگ مى بينيد.

 

پوشاك مردم سيستان و بلوچستان با توجه به موقعيت زمانى و مكانى تفاوت عمده اى دارد. پوشاك مورد استفاده به هنگام كار، مراسم شادى آور و عزادارى و... در فصل هاى مختلف سال با توجه به طبقات اجتماعى در گروه هاى زنان و مردان و كودكان و نوجوانان متفاوت است. پوشاك حوزه فرهنگى سرحد با پوشاك بلوچ هاى ساكن سيستان تا حدودى شبيه به هم است و نسبت به حوزه فرهنگى مكران از رنگ هاى تيره استفاده مى كنند و نوع تزئينات و تن پوش ها و كفش هاى آنان نيز متفاوت است.پوشاك مردان سيستان عمدتاً شامل دستار، سرپوش، پيراهن و شلوار است به دستار در محل لنگوته (Lonqote) مى گويند و بيشتر به رنگ سفيد است. از مشخصات لباس روزمره زن سيستانى نوعى سوزن دوزى است كه در حاشيه يقه و سرآستين لباس به كار مى رود و در محل به آن «سياه دوزى» مى گويند.

 

موسيقى نيز در هر منطقه سيستان و بلوچستان با توجه به حوزه هاى فرهنگى از يكديگر متمايز است. موسيقى سيستان، تبعيت از موسيقى بخشى از جنوب خراسان دارد. اما موسيقى بلوچستان ريشه در فرهنگ خود دارد و در حال حاضر از مقام ها و آلات موسيقى بلوچستان پاكستان نيز استفاده مى كنند. موسيقى بلوچستان در مراسم گوناگون، شادى و غم بيشتر غم، يارى رسان حالات مختلف مردم بلوچ بوده و هست. موسيقى بلوچى در حالت رزمى و بزمى و عزا به صورت هم صدايى و هم آوايى اجرا مى شود. اين موسيقى در ايجاد رابطه با حيوانات و خزندگان مثل مار و يا درمان و طب شفا نيز كاربرد دارد. ترانه هاى بلوچى در مجموع موسيقى سرزمين ايران جايگاه ويژه اى دارد.

 

 سرزمين تمدن

 

 

 

يكى از مراكز مهم باستان شناسى، نيمه فلات شرقى ايران است. اين منطقه شامل استان هاى خراسان، كرمان، سيستان و بلوچستان، جنوب كشور افغانستان و بخش غربى كشور پاكستان است.

 

طى حفارى هاى انجام شده در بلوچستان، تعدادى ابزار و اشياى مربوط به دوران پارينه سنگى قديم از نوع ساطورهاى يك لبه پخ و دو لبه پخ به دست آمد. كشف اين نمونه ها گوياى آن بود كه اين بخش از بلوچستان از دوران پارينه سنگى قديم پيلستوسن ميانه و جديد، مسكونى بود. به اين ترتيب معلوم شد كه زمان استفاده از ابزارهاى به دست آمده به صد هزار سال پيش مى رسد. از محوطه هاى تاريخى به محوطه باستانى «بمپور»، محوطه باستانى «خوراك» و محوطه باستانى «دامن» است. شهر سوخته نيز به علت وسعت و موقعيت ويژه خود، همواره مورد توجه بوده است. فعاليت باستان شناسى شهر سوخته از سال ۱۹۶۰ ميلادى آغاز شد. كشفيات شهر سوخته نشان داد اين محوطه باستانى دوران مفرغ را به صورت مهمترين مركز اجتماعى و سياسى، اقتصادى، تجارى، صنعتى، ادارى و فرهنگى تمام منطقه را طى هزاره هاى سوم و دوم پيش از ميلاد خاورميانه در آورده است.

 

تپه هاى شهر سوخته شناخته شده ترين و بزرگ ترين شهر دوران آغاز تاريخ و مهمترين مركز اسناد استقرار و در حقيقت مركز اجتماعى _ سياسى و فرهنگى تمام منطقه جنوب شرق ايران طى هزاره هاى چهارم تا دوم پيش از ميلاد است.در بقاياى اين شهر، لوله هاى سفالى براى انتقال آب و يا دفع فاضلاب يافت شده است. خانه هاى منظم در اولين فصل كاوش اين شهرى بيانگر وجود نوعى برنامه ريزى شهرى در اين شهر است.

 

اين شهر كه حدود ۴۵۰۰ سال پيش به اوج رسيد در همين سال ها دچار يك بحران عميق سياسى و اجتماعى شد و سپس در اثر جابه جايى بستر و دلتاى رود هيرمند از بين رفت.

 

گفته مى شود شهر سوخته ۳۲۰۰ سال پيش از ميلاد بنيانگذارى شده و ۲۱۰۰ سال پيش از ميلاد از بين رفته است. اين شهر در حيات ۱۱۰۰ ساله خود چهار دوره تمدنى و استقرار داشته و سه بار دچار آتش سوزى شده كه در آخرين دفعه به طور كامل مى سوزد. هنوز هيچ كس از نام حقيقى اين شهر خبر ندارد و تنها در صورتى كه باستان شناسان به بايگانى اين شهر كهن دست پيدا كنند از روى كتيبه ها شايد بتوان به نام حقيقى آن پى برد.

 

  بلوچستان دردوران ماقبل تاریخ

 

 

عصر حَجَرْ (5000 ق.م):

 

 شروع دوران تمدن ماقبل تاريخ بلوچستان در عهد دوم است كه حدود 5000 سال پيش از ميلاد مى‏باشد. اساس زندگى انسان در اين دوران استقرار در مراكز مجتمع به نام روستاها است. با استقرار انسان در اين دوره در روستاها، خشت‏هايى از خاك رس كه شكل هندسى منظمى نداشتند ساخته شد. اين اختراع در وضع بناها و ساختمانها تحولى بزرگ بوجود آورد و بعدها منتهى به ساخت آجر شد كه منظم‏تر و داراى رنگ قرمز بود و در تزئين بناها از آنها استفاده مى‏شد. در كتاب تاريخ پيشرفت علمى و فرهنگى بشر آمده است: «بلوچستان فن قالب زنى‏آجر را ازسومر اخذ كرده است و شروع اين كار مطابق با ابتداى شروع كار پادشاهى سومر مى‏باشد. و اين بيان كننده وجود روابط تجارى ميان اين دو خطه است».

 

 عصر مس:

  

در اين دوران از فلز و بخصوص از مس چكش كارى شده و همچنين از منگنز استفاده مى‏كردند و از آن اشيايى مانند درفش و سنجاق درست مى‏كردند. ولى هنوز ذوب فلزات را نمى‏دانستند. ولى پس از فراگيرى ذوب فلز، آثارى از كوره ‏هاى ذوب فلز در بلوچستان، سيستان و دشت قزوين ديده شده كه از قديمى‏ترين كوره‏ هاى ذوب فلز در جهان هستند. در كتاب ايران در سپيده‏ دم تاريخ آمده است: «ظروف سفالين رنگين نقش‏دار كه در سراسر ايران پيدا شده ‏اند از برجسته‏ ترين خدمات انسان عصر مس به تمدن بشرى هستند. جانشين بى‏واسطه سفالهاى رنگين ايران در اوايل دوره‏ سنگ، مس به شمار مى‏رود. ظروف ياد شده در شوش و نواحى ديگر ايران و از جمله در بلوچستان در شرق ايران پيدا شده‏ اند».

 

به نظر امير توكل كامبوزيا، عصر مس كه پيدايش آن در بين‏ النهرين است به واسطه معادن مس موجود در بلوچستان است چون در سراسر بين‏ النهرين، ناحيه‏ اى پيدا نمى‏شود كه معدن مس داشته باشد در حالى كه در بلوچستان معادن قديمى وجود دارد كه در گذشته از آنها استخراج مى‏شده است و از طريق دريا براى سومر حمل مى‏شده و به شهرهايى همچون «اور»مى‏رسيده است. نمونه‏ اى از اين معادن تعطيل شده از منطقه نصرت‏ آباد و زاهدان تا چابهار به صورت پراكنده وجود دارند.

 

عصر مِفْرَغْ (2000 ق.م):

 

 طبق بررسى‏هاى انجام شده باستان‏شناسى در دره سند و غرب آن دربلوچستان، ويرانه قرارگاههايى متعلق به عهد مفرغ ديده شده است كه نشان دهنده پديده شهر مى‏باشند. لزوماً اين شهرها به عنوان مراكز كشاورزى بودند گرچه تجارت نيز به عنوان عاملى در انتخاب محل و خصوصيات شهرى مؤثر بوده است. نمونه اين مراكز شهرى در ناحيه «مِهِى»در جنوب بلوچستان در دوران تمدن «كَوْلى» مى‏باشد كه حكم لنگرگاه تجارى داشته است و ظروف سنگى زينت كارى شده كه در اين محل پيدا شده‏ اند بيان كننده وجود ارتباط بين تمدن سومر و تمدن كولى هستند.

 

به عقيده برخى از باستان شناسان ، ارتباط گسترده‏ اى بين تمدنهاى سومر، هند و بلوچستان وجود داشته و طبق نظريه دكترهال، سومريان فرهنگ‏شان را از هند گرفته‏ اند، ولى هم سومريان و هم هنديان اوليه داراى يك اصل و فرهنگ مشترك هستند كه در بلوچستان بوده است. در حقيقت بلوچستان به عنوان واسطه‏ اى بين دو تمدن كهن هند و سومر بوده، و حتى مى‏توان گفت كه هنديان و سومريان فرهنگ خود را ابتدا از بلوچستان اخذ كرده‏اند و تمدن بلوچستان با تمدن غرب و شرق هماهنگى داشته است. گيرشمن در كتاب ايران از آغاز تا اسلام چنين مى‏گويد: «تمدن ظروف سفالين منقوش در سراسر فلات ايران ظهور كرد، اين فن در جاده جنوبى تا سيستان كشيده شد و از آنجا به بلوچستان و دره سند سرايت كرد و از سوى شمال، شالوده فرهنگ و تمدنى را كه در ناحيه مرو يافته شده است، بنا نهاد و به احتمال قوى به بلخ رسيد».